آموزش با زبان ساده / مبحث مسمومیت

تعریف سم:

هر ماده ای که ورودش در بدن و یا تماس آن با پوست موجب اختلال در سلامتی گردد.

 

راههاي ورود سم به بدن:

1- گوارشي: سم از طريق دهان وارد شده و به وسيله دستگاه گوارش جذب

مي گردد.

2- تنفسي: سم از طريق دهان يا بيني وارد شده و به وسيله مخاطات دستگاه تنفس جذب مي شود.

3- تماسي: سم از طريق تماس با پوست وارد شده و به وسيله دستگاه گردش خون جذب مي شود.

4- جذب پوستي: سم از طريق پارگي در پوست ايجاد شده و به وسيله دستگاه گردش خون در كل بدن انتشار مي يابد

 

مسمومیت گوارشی:

سم گوارشی از طریق دهان وارد می شود. بیش از 80 درصد مسمومیت ها

در اثر سموم گوارشی روی می دهند و اغلب این سموم باعث سوختگی 

شیمیایی ، بوی خاص در دهان و تغییر رنگ در مخاط دهان می شوند.

قبل از درمان فرد سعی کنید نوع ماده سمی را بیابید(با پرسش از افراد

 خانواده بیمار یا مشاهده ظروف خالی حاوی سم).

 

علائم و نشانه های مسمومیت های گوارشی:

1- مردمک تنگ یا گشاد

2- تهوع، استفراغ، اسهال

3- درد شدید شکم

4- اتساع شکم

5- افزایش ترشح بزاق از دهان

6- تعریق بیش از حد

7- سوختگی دور دهان

8- بوی غیر عادی دهان

9- درد دهان و گلو حتی تا معده

اقدامات و کمک های اولیه:

1- اطلاعات ضروری زیر را بدست آورید:

- چه کسی؟     /  Who  /  نام، سن جنس فرد مسموم را بیابید

- چه چیزی؟  /  What/  نوع ماده سمی بلع شده را پیدا کنید.

- چه مقدار؟  / How much/   مقدار مصرف چه میزان است

- چگونه؟  /  How/  شرایط مسمومیت چگونه است

- چه زمانی؟ /  When / زمان رخداد مسومیت را مشخص کنید

 

2- باز نگه داشتن را هوایی

3- تماس با مرکز اورژانس(کنترل مسمومیت ها)

3- بررسی نبض و تنفس(در صورت بیهوشی)

3- رقیق کردن سم (به غیر از مواد نفتی و مشتقات نفتی)

6- وادار به استفراغ کردن

 نکته: از خورانیدن آب نمک به منظور وادار به استفراغ کردن خودداری کنید

 

نکات بسیار مهم: به هیچ وجه در شرایط زیر نباید فرد را وادار به استفراغ کرد.

1- بیمار در حال تشنج

2- بیمار بیهوش

3- زن بار دار در سه ماهه سوم حاملگی

4- فرد دارای سابقه بیماری پیشرفته قلبی یا حملات قلبی

5- فردی که مواد قلیایی یا اسیدی مصرف کرده باشد.

6-  فردی که مواد نفتی یا مشتقات نفتی آنرا بلعیده باشد.

7- فردی که استریکنین خورده باشد.

8- کودکان زیر 6 ماه

 

اقدامات و کمک های اولیه:

7- استفاده از شربت ایپکا (Ipecac) روش مطمئن، موثر و تقریباً بی خطر.

8- استفاده از زغال فعال(Activated Charcoal)

9- انتقال به مرکز درمانی و ....

 

مسمومیت تنفسی:

سموم تنفسي موادي هستندكه از طريق مجاري تنفسي وارد شده و از طريق ريه ها جذب بدن مي شوند.

منابع اصلي مسمو ميت هاي تنفسي:

1- گاز مونو اكسيد كربن

2- گاز دي اكسيد كربن

3- گاز كلر

4- گاز آمونياك

5- گاز سولفيد هيدروژن

6- گاز هاي بيهوشي و ....

علائم و نشانه های شايع مسمومیت های تنفسي:

1- سردرد و سرگيجه

2- تنگي نفس

3- گيجي و منگي

4- اشك ريزش و سوختگي چشم

5- سوختگي گلو و مجاري تنفسي

6- اختلال در سطح هوشياري

نكته: گاز منو اكسيد كربن بيش از 200 برابر گاز دي اكسيد كربن خطرناكتر است.

 

اقدامات و کمک های اولیه:

1- مراقب خود باشيد.! ! !

2- خيلي سريع مصدوم را از منطقه سمي خارج كنيد و او را در هواي آزاد قرار دهيد.

3- كمربند و يقه مصدوم را شل كنيد و راه هوايي او را باز نگه نگه داريد.

4- وضعيت او را ارزيابي كرده و در صورت لزوم اقدامات مقتضي  را به عمل آوريد.

5- اكسيژن 100% براي مصدوم بگذاريد. ( 6 ليتر اكسيژن در دقيقه)

6- سريع مصدوم را به بيمارستان منتقل كنيد

مسمومیت تماسی:

این نوع مسمومیت زمانی روی می دهد که ماده سمی از طریق پوست وارد بدن شده و از طریق دستگاه گردش خون در سراسر بدن توزیع گردد.

دو نوع  شایع سموم:

1- سموم صنعتی و حشره کش ها                              2- گیاهان

علائم و نشانه های مسمومیت تماسی:

1- التهاب یا قرمزی پوست                      4-  ظهور تاول

2- بثورات جلدی                                     5- تهوع و استفراغ

3- خارش                                               6- شوک

اقدامات و کمک های اولیه:

1- شستشوی پوست با مقادیر زیاد آب (آب و صابون)

2- در آوردن لباس و جواهر آلات

3- تماس با مرکز کنترل مسمومیت ها

4- انتقال مصدوم به مکز درمانی

 

نکته: بیاد داشته باشید که لباس آغشته به هر نوع ماده سمی خود باعث ادامه مسمومیت می شود و حتماٌ باید از بدن مصدوم خارج شود.

 

مسوميت هاي تزريقي:

پس از مسموميت گوارشي، مسموميت تزريقي دومين عامل مسموميت ها بشمار مي آيند.

چهارعمده موارد بروز:

1- مارگزيدگي

2- در اثر تزريق دارو به بدن

3- گزش حشرات

4- گاز گرفتگي حيوانات

 

مارگزيدگي:

ساليانه در جهان حدود 50000 نفر به دليل مارگزيدگي مي ميرند. اما درايران آمار دقيقي از موارد مارگزيدگي وجود ندارد،

مارها به دو دسته سمي و غير سمي تقسيم مي شوند.(چند خصيصه مارهاي سمي)

1- سر مثلثي شكل

2- مددمك هاي باريك دراز

3- لكه رنگي حساس به حرارت

4- طول كوتاه تر

5- رنگ هاي متفاوت تر

نكته: مارهاي سمي از دندان هاي نيش خود براي تزريق سم استفاده مي كنند. اين دندان ها هر چند هفته يكبار مي افتند و دندان هاي نيش جديدتري جايگزين آن مي شود.

 

علائم و نشانه هاي گزيدگي مارهاي سمي:

1- درد شديد و ناگهاني در محل گزش

2- دو سوراخ شدگي در كنار هم

3- تورم در محل گزش

4- تغيير رنگ و حتي تاول

5- تهوع - استفراغ – تعرق و ضعف

 

اقدامات و كمك هاي اوليه:

1- بيمار را آرام كنيد و به پشت بخوابانيد تا استراحت كند.

2- منتظر علائم  شوك حساسيتي باشيد.

3- شستشوي محل گزش با آب و صابون ضروري است.

4- حدوداً 3 سانتيمتر بالاتر محل گزش و همچنين 3 سانتيمتر پائين تر محل گزش توسط باند محدود كننده بسته شود.

5- استفاده از كمپرس سرد روي ناحيه گزيده شده توصيه مي شود.

6- نيشتر زدن و مكش سم مار از محل تزريق (خارج كردن سم مار از بدن مصدوم).

 

نكته: مكش دهاني و ساكش سم مار امروزه تنها در شرايط زير توصيه مي شود.

1- بهتر است از دستگاه مكش سم مار استفاده شود.

2- در حالي كه در دهان امدادگر زخمي وجود دارد، مكش دهاني ممنوع است.

3- طول مكيدن نبايد  بيشتر از 30 دقيقه طول بكشد.

4- بيش از 30 دقيقه از تزريق سم مار نگذشته باشد.

5- فرد را مار مرجاني نگزيده باشد.

آموزش با زبان ساده / مبحث شوک

تعریف شوک:

به هرگونه اختلال دستگاه گردش خون، در خون رسانی کافی به بافت ها و سلول های بدن شوک می گویند.

   نکته : عدم خون رسانی کافی آغاز کننده شوک محسوب می شود.

* انواع شوک :

الف- شوک ناشی ازکاهش حجم خون:(هایپوولومیک)

مثال: خون ریزی - اسهال و...

ب- شوک توزیعی:

مثال: عصبی (ضربه به ستون فقرات)- روانی (غش)- حساسیتی- عفونی

ج- شوک قلبی:

مثال:سکته قلبی- انسداد رگ های قلب

نکته: به طور متوسط به ازاء هر 1 کیلو گرم وزن بدن 70 میلی لیتر خون در فرد موجود است.

 

مکانیزهای جبرانی شوک:

1- تنگ شدن رگ های بدن

2- افزایش تعداد ضربان قلب

3- افزایش تعداد تنفس جهت دفع گازهای زائد

4- افزایش ترشح هورمون آدرنالین توسط غدد فوق کلیوی (جهت تند شدن نبض)

 

الف- شوک ناشی ازکاهش حجم خون:(هایپوولومیک)

اگر تا 10 درصد حجم خون مصدوم ازدست برود بدنش با مکانیزم های جبرانی قادر به جبران می باشد ولی اگر این حجم خون به حدود 20درصد برسد مصدوم دچار شوک می شود.

از دست رفتن مایعات بدن مثل اسهال، استفراغ، تعریق شدید، پرادراری، گرما زدگی نیزمنجر به کاهش پلاسمای خون می شود.

 

ب- شوک توزیعی:

درشوک توزیعی، حجم خون درگردش طبیعی بوده ولی به واسطه ترشح مواد شیمیایی، حجم خون کم به نظر می رسد وشامل:

1- شوک عصبی :   که دراثر وارد شدن درد یا تحریک شدید ودرک آن توسط سیستم عصبی رخ می دهد مثل ضربه محکم به ستون فقرات و ...

2- شوک روانی (غش):  که عبارتست از اختلال گذرا و موقتی در خون رسانی به مغز که ممکن است مصدوم برای مدت کوتاهی بیهوش شود.

3- شوک حساسیتی (آنافیلاکتیک):  که در اثر ورود یک ماده حساسیت زا به بدن ایجاد می شود و در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه پس از ورود ماده به بدن ممکن است ایجاد شود و اگر درمان نشود منجر به مرگ نیز می شود.

4- شوک عفونی:  که میزان مرگ ومیر در آن حدود 50 درصد است و مهمترین شوک توزیعی محسوب می شود.

ج- شوک قلبی:

     به دنبال آسیب عضله قلب، عمل انقباض قلب با مشکل روبرو شده وبرون ده قلب کاهش می یابد و فشارخون نیز کم می شود.

   نکته: حدود 90درصد  منجر به مرگ می شود.

 

علائم و نشانه های عمومی شوک:

1- بی قراری و اضطراب

2- سر گیجه، تهوع و استفراغ

3- نبض تند و ضعیف

4- افت فشار خون

5- تشنگی مفرط

6- پوست سرد، مرطوب و رنگ پریده

7- ضعف و بی حالی

8- بی هوشی 

 

کمک های اولیه در شوک :

در فردی که مجروح شده حتی اگر علائم شوک وجود نداشت بایدکمک های اولیه شوک را انجام دهیم ، زیرا میتواند جلوی بروز شوک را بگیرد.

1-A B C را بررسی نمایید.

2- خونریزی را کنترل کنید.

3- به بیماراکسیژن خالص(100%) بافشار حداکثر6 لیتر در دقیقه بدهید.

4- استخوان های شکسته را آتل بندی کنید.

5- بیمار را در وضعیت پیشگیری از شوک قرار دهید.

6- بیمار را از نظر روانی حمایت نموده و او را آرام کنید.

7- در صورتی که شوک ادامه یافت یا دچار عارضه شد مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.

  

 

آموزش با زبان ساده / مبحث شکستگی

 شکستگی:

تعریف:

به از بین رفتن پیوستگی و تداوم استخوان های بدن شکستگی گویند.

تقسیم بندی شکستگی ها:

الف- شکستگی باز:

در این نوع شکستگی پوست روی قسمت شکستگی آسیب دیده یا پاره می شود.

ب- شکستگی بسته:

در این نوع شکستگی پوست پاره نشده و هیچ زخمی در محل شکستگی وجود ندارد.

علل آسیب های استخوانی:

1- ضربات مستقیم:

مانند برخورد قفسه سینه راننده با فرمان اتومبیل

2- ضربات غیر مستقیم:

مانند درفتگی مفصل ران در اثر برخورد کشکک زانو با داشبورد ماشین در حال حرکت.

3- ضربات پیچشی:

مانند ضربات ناشی از سقوط در حین انجام ورزش اسکی

4- ضربات پرانرژی:

مانند برخورد گلوله اسلحه ژ-3 به بدن

سیستم استخوان بندی بدن:              

تعداد 206 استخوان در بدن وجود دارد و به انواع دراز(مانند استخوان بازو) کوچک(مانند انگشتان)وپهن (مانندجمجمه)تقسیم می شوند.

 

علائم و نشانه ها:

1- تغییر شکل: همیشه رویت نمی شود. برای بررسی وجود تغییر شکل، قسمت صدمه دیده را با طرف مقابل که آسیب ندیده مقایسه کنید.

2- زخم باز: در شکستگی باز زخم باز وجود دارد.

3- حساسیت در اثر لمس و درد: معمولاً فقط در منطقه اسیب وجود دارد.

4- تورم: به علت خونریزی ایجاد می شود و به سرعت بعد از شکستگی اتفاق می افتد.

5- ناتوانی در استفاده از عضو آسیب دیده: در این وضعیت مصدوم در استفاده از آن عضو (به خاطر درد) امتناع می ورزد.

 

علائم و نشانه ها:

6- احساس به هم سائیده شدن: شنیدن این صدا یا لمس این سائیدگی   نشانه حتمی شکستگی ی باشد.

7- لمس فاصله بین دو سر استخوان.

8- تغییر رنگ محل شکستگی.

9- کبودی محل شکستگی در اثر خونریزی داخلی.

 

اقدامات و کمک های اولیه

اصول کمک های اولیه به شرح زیر است:

1- هر عامل تهدید کننده حیات را درمان کنید.

2- مصدوم را از نظر شوک بررسی و درمان کنید.

3- مشخص کنید چه اتفاقی افتاده است و محل درد،کرختی و سوزن سوزن کجاست.

4- لباس های اطراف محل صدمه دیده را به ملایمت کنار بزنید.

5- خونریزی را بند آورید و تمام زخم ها را قبل از آتل بندی بپوشانید.

6- عضو صدمه دیده را به لحاظ وجود نبض،حس و ... بررسی نمائید.

7- یک معاینه سریع از لحاظ جریان خون مهم است. و سپس محل شکستگی را آتل بندی کنید

 

نکات بسیار مهم درمورد اقدامات شکستگی

1- تمام شکستگی ها باید قبل از حرکت و انتقال مصدوم آتل بندی شود.

2- می توان به جای آتل از چندین وسیله در دسترس استفاده نمود مانند مقوا، تخته و...

3- هیچگاه سعی در جا انداختن دررفتگی یا هر شکستگی موجود در ستون فقرات، کتف، آرنج، مچ یا زانو نکنید.

4- هرگز شکستگی باز را جا نیندازید.

5- رسیدگی به سر و گردن، ستون فقرات، قفسه سینه، در اولویت است

آموزش با زبان ساده / مبحث سوختگی

سوختگی:

   به آسیب های ناشی از مواجهه شدن پوست و اندام های سطحی بدن با حرارت مستقیم وغیر مستقیم، سوختگی گفته می شود.

   پوست:

   یکی از وسعیترین اندام های بدن یعنی پوست از دو لایه بافتی تشکیل شده است لایه خارجی( اپی درم ) و لایه داخلی( درم) نامیده می شود، و به عنوان یک سد در برابر نفوذ عوامل بیماری زا و اجسام خارجی عمل می کند.

عوامل تعیین کننده اهمیت سوختگی:

1- درجه سوختگی

2- در صد سوختگی (وسعت)

3- شدت سوختگی

4- سن مصدوم (زیر 5 سال و بالای 55 سال)

5- محل سوختگی

6- همراهی سوختگی با عوامل زمینه ای

1- درجه سوختگی:

 سوختگی درجه اول (سطحی):

    این سوختگی تنها لایه خارجی پوست را تحت تاثیر قرار می دهد و با قرمزی،تورم خفیف، حساس بودن و درد، بدون وجود تاول، مشخص می باشد.

  سوختگی درجه دوم (قسمتی از عمق پوست):

    این نوع تمام لایه خارجی پوست را در بر می گیرد و به لایه داخلی پوست هم کشیده می شود. تشکیل تاول، تورم، ترشح مایع و درد شدید مشخصه این نوع سوختگی می باشد.

  سوختگی درجه سوم (تمام عمق پوست):

    این سوختگی شدید بوده و به تمام لایه های پوست و به داخل چربی زیر پوست، عضلات و استخوان ها گسترش می یابند. تغییر رنگ، چرمی شدن، سوختن پوست، درد شدید یا عدم وجود درد، مشخصات این نوع سوختگی می باشد.

2- در صد سوختگی:

   وسعت سوختگی به صورت درصدی از کل بدن بیان می شود و قانون   نه ها در جهت محاسبه سریع وسعت سوختگی سطح بدن بکار میرود. اعداد به دست آمده برای تعیین اهمیت سوختگی، اولویت انتقال مصدوم در تریاژ، نحوه اقدامات در بیمارستان و ... اهمیت دارند.

     برطبق این فرمول، بدن بزرگسالان به مناطقی که مضروبی از عدد 9 می باشند به شرح زیر تقسیم بندی می شوند

 سر و گردن(9%)                                          قسمت جلویی تنه(18%)

 هر کدام از دست ها (9%)                            هر کدام از پا ها (18%)

 قسمت پشتی تنه(18%)                               اندام تناسلی (1% )

نکته: این قانون در کودکان نیز صادق است ولی در قسمت سر و اندام تحتانی کمی تفاوت است

3- شدت سوختگی:

الف- سوختگی درجه 3 در بیش از 10%

سوختگی درجه 2 در بیش از 30%

ب- سوختگی در دست، پا، صورت، مجاری تنفسی یا دستگاه گوارشی

4- سن مصدوم:

       از جمله عوامل مهم در تعیین اهمیت سوختگی بوده بطوریکه در سنین پائین تر از 5 سال و بالای 55 سال احتمال وقوع شوک و از دست رفتن مایعات بدن به دنبال سوختگی وجود دارد.

5- محل سوختگی:

      از آن نظر اهمیت دارد که در بعضی از قسمت ها مانند صورت، دستگاه تناسلی و مجاری هوایی، توجه بیشتری می طلبد.

6- همراهی سوختگی با عوامل زمینه ای:

     سوختگی در افرادی که از یک بیماری قلبی یا دیابت رنج می برند و یا کسانی که دچار آسیب همزمان دیگری شده اند، عوامل زمینه ای محسوب می شود و می تواند واکنش های شدیدی را به همراه داشته باشد.

 

* کمک های اولیه در سوختگی ها

درجه اول

-         بایدها :بکار بردن آب سرد در موضع سوختگی و پانسمان خشک

-         نبایدها : قراردادن کره، خمیر دندان، سیب زمینی و...

درجه دوم  

-         بایدها : فرو بردن در آب سرد، پانسمان، درمان شوک و اعزام به مراکز درمانی

-         نبایدها :  ترکانیدن تاولها، مالیدن پماد خانگی، برداشتن پوسته های باقی مانده و ...

             

درجه سوم    

-         بایدها : پانسمان استریل، بررسی مشکلات تنفسی، اعزام سریع به مراکز درمانی

-         نبایدها : برداشتن البسه ای که به پوست چسبیده اند، استفاده از پماد خانگی و ...

      

شیمیایی  

-         بایدها : حذف عامل سوزاننده از روی پوست با جریان آب فراوان ،  خارج کردن لباس های غیر چسبیده، اعزام به مرکز درمانی

سوختگی های شیمیائی

حداقل 25000 فرآورده شیمیائی در صنعت، کشاورزی و در خانه یافت می شود که می تواند سوختگی ایجاد کرده و باعث آسیب بافتی شوند.

   باید توجه داشت که سوختگی های قلیائی جدی تر از سوختگی های اسیدی هستند زیرا مواد قلیائی بیشتر در بدن نفوذ می کند و مدت زمان بیشتری فعال باقی می مانند در حالی که مواد اسیدی پس از سوزانیدن یک لایه از پوست بر روی لایه ای که خود تشکیل داده می مانند و در عمق بدن نفوذ پیدا نمی کنند.

اقدامات و کمک های اولیه:

    1- قسمت آلوده را در اولین دقایق با مقادیر زیاد آب بشوئید.

    2- در آوردن لباسهای آلوده، امکان مواجهه پوست را با مواد جذب نشده می کاهد.

    این کار را تا زمانی که در حال شستن سوختگی های مصدوم هستید انجام دهید.

   3- از آب روان استفاده کرده و بدن را با فشارکم و جریان ملایم به مدت زیاد شستشو دهید.

  4- قبل از شستن با آب ، ماده شیمیایی جامد یا خشک (مثل آهک) را از روی پوست پاک کنید.

   5- انتقال به مرکز درمانی کنترل مسمومیت ها 

سوختگی های الکتریکی

برق گرفتگی یکی از عوامل تهدید کننده حیات محسوب می شود. حتی با وجود فقط یک شوک الکتریکی خفیف، مصدوم می تواند دچار صدمات داخلی شدیدی شود.

نکته: یک جریان 1000 ولت یا بیشتر ولتاژ بالا در نظر گرفته می شود ولی جریان

220 ولت خانگی نیز می تواند مرگ  آفرین باشد.

 

علائم و نشانه های برق گرفتگی:

1- افزایش ناگهانی فشارخون

2- اختلال در گردش خون

3- فلج تنفسی

4- اختلال در بینائی

5- وز وز کردن گوش

6- زخم عضلانی ( در ناحیه ورود و خروج جریان برق)

7- آسیب های نخاعی بدون شکستن مهره

8- تشنج، بیهوشی و ...

اقدامات و کمک های اولیه:

1-  ABC  را بررسی کرده و در صورت مشکل آن را مرتفع سازید.

2- انجام cprدر برق گرفتگی ها ضرورت پیدا می کند و در صورت شروع سریع، معمولاًً موفقیت آمیز است.

3- محل های سوختگی را بررسی کرده و با بالا بردن پاها و گرم نگه داشتن مصدوم، شوک او را درمان کنید.

4- بیشتر سوختگی های الکتریکی، درجه سوم هستند بنابراین زخم ها را بصورت استریل پانسمان کنید.

5- تمام کسانی که با شوک الکتریکی دچار آسیب شده اند باید فوراً به مرکز درمانی منتقل گردند.

نکته: به خاطر داشته باشید که جریان برق به سرعت  به داخل بافت های بدن وارد شده و از آن خارج می شود ( آسیب بیشتر داخلی می باشد).